ISO 14001

ISO 14001 jest międzynarodowym standardem zarządzania środowiskowego. Obowiązującą obecnie wersją tej normy jest EN ISO 14001:2004, która została wprowadzona do zbioru Polskich Norm jako  PN-EN ISO 14001:2005 – ‘Systemy zarządzania środowiskowego – Wymagania i wytyczne stosowania’. Norma ta jest przystosowana do integracji z podstawowym standardem w zakresie systemów zarządzania tj. ISO 9001  i w załączniku  informacyjnym podaje powiązania odpowiadających sobie punktów (wymagań) obu norm.

Przy wdrażaniu systemu zarządzania według tej normy zaleca się korzystać z normy wspomagającej – PN-EN ISO 14004:2010 – ‘Systemy zarządzania środowiskowego – Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających’. 

 

Norma PN-EN ISO 14001:2005  umożliwia organizacjom zaprojektowanie i wdrożenie spójnego systemu zarządzania środowiskowego, który może być w sposób obiektywny audytowany i certyfikowany. Nie podaje jednak konkretnych wymagań odnośnie dopuszczalnego wpływu na środowisko np. rodzaju czy ilości ścieków, odpadów przemysłowych czy zużycia energii. Norma ta jednak zmusza firmę do przeanalizowania swojego wpływu na środowisko i podjęcia konkretnych zobowiązań w tym zakresie poprzez zadeklarowanie ich w swojej polityce środowiskowej i realizację konkretnych celów środowiskowych. Podobnie jak ISO 9001, również ta norma jest oparta o ideę ciągłego doskonalenia i podejście procesowe: ‘Planuj-Wykonaj-Sprawdź-Działaj’. Podstawowy schemat działania przy zarządzaniu środowiskowym dobrze wyrażają tytuły rozdziałów tej normy omówionych pokrótce niżej.

Polityka środowiskowa powinna:

  • być odpowiednia do skali organizacji i jej wpływu na środowisko;
  • zawierać zobowiązanie do ciągłego doskonalenia i zapobiegania zanieczyszczeniom;
  • zawierać zobowiązanie do spełniania mających zastosowanie wymagań prawnych;
  • stanowić ramy do ustalenia i przeglądu celów i zadań środowiskowych;
  • być zakomunikowana i wdrożona w organizacji.

Planowanie obejmuje:

  • identyfikację aspektów środowiskowych, czyli wszystkich oddziaływań firmy na środowisko w związku ze swoją działalnością; 
  • * określenie tzw. znaczących aspektów środowiskowych, czyli wybór, poprzez analizę i ocenę, tych  aspektów środowiskowych,     które mają istotny wpływ na środowisko i którymi firma zdecydowała się  (zgodnie ze swoją polityką) zarządzać;
  • określenie wymagań prawnych, które mają zastosowanie i monitorowanie zmian w prawie;
  • określenie, udokumentowanie i wdrożenie celów i zadań środowiskowych.

 

Ostatni punkt jest kluczowy w zarządzaniu środowiskowym. Wyznaczone cele powinny wynikać z przyjętej polityki a także uwzględniać wymagania prawne, interesy stron zainteresowanych oraz uwarunkowania technologiczne, operacyjne i finansowe organizacji. Przy stawiania celów należy również określić potrzebne zasoby i stworzyć ramy organizacyjne, np. określić uprawnienia i odpowiedzialności poszczególnych służb, działów i osób w organizacji. 

 

Wdrażanie i funkcjonowanie 

  • określenie i utrzymywanie zasobów niezbędnych do realizacji celów m.in. ludzkich, infrastrukturalnych i finansowych;
  • kompetencje, szkolenia i świadomość – uszczegółowienie wymagań dotyczacych zasobów ludzkich;
  • ustanowienie systemu komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej (ze stronami zainteresowanymi);
  • Norma wymaga, by organizacja zdecydowała, czy komunikować na zewnątrz informacje dotyczące znaczących aspektów     środowiskowych a jeśli tak, to powinna ustanowić i wdrożyć odpowiednią metodę takiej komunikacji.  
  • opracowanie odpowiedniej dokumentacji i wprowadzenie nadzoru nad nią;
  • sterowanie operacyjne, czyli prowadzenie systematycznych (określonych procedurą) działań dla realizacji wyznaczonych celów ze  szczególnym uwzględnieniem działań dotyczących znaczących aspektów środowiskowych;
  • gotowość i reagowanie na awarie.

 

Ten punkt jest analogiczny do punktu 8.3 ISO 9001 ‘nadzór nad wyrobem niezgodnym’.

W zarządzaniu środowiskowym chodzi o zapobieganie emisji zanieczyszczeń i zmniejszanie ich skutków.  Konieczne jest    wdrożenie i utrzymywanie odpowiednich procedur.

 

Sprawdzanie 

  • monitorownie kluczowych charakterystyk operacji, które mogą mieć wpływ na środowisko, w tym wzorcowanie wyposażenia do   pomiarów;
  • przeprowadzanie okresowej oceny zgodności z wymaganiami prawnymi i innymi, do których firma się zobowiązała;
  • niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze;
  • Podstawowy mechanizm reagowania na niezgodności i doskonalenia systemu – analogiczny do odnośnych wymagań     ISO 9001.  Jest wymóg wdrożenia procedury. 
  • wdrożenie systemu nadzoru nad zapisami;
  • wdrożenie systemu audytów wewnętrznych.

 

Przegląd zarządzania 

Podstawowe narzędzie do kompleksowej oceny skuteczności wdrożonego systemu podobnie jak w ISO 9001. Dodatkowym wymaganiem jest komunikacja z zewnętrznymi stronami zainteresowanymi oraz monitorowanie wymagań prawnych. 

Norma ISO 14001 umożliwia organizacji spójne, systematyczne działanie na rzecz środowiska w ramach określonej polityki. Warto jeszcze raz podkreślić, że działania te nie tylko muszą uwzględniać wymagania prawne, interesy tzw. stron zainteresowanych (chociażby lokalnych społeczności) ale wdrożenie ISO 14001 ułatwia również firmie wprowadzenie do swojego podejścia środowiskowego aspektów czysto kosztowych, co powinno jej pomóc w zrównoważonym rozwoju. Podobnie jak inne normy dotyczące systemów zarządzania, również ta wymaga zaangażowania wszystkich służb, na wszystkich szczeblach organizacyjnych, zwłaszcza najwyższego kierownictwa. I podobnie jak w przypadku innych systemów zarządzania, również w zarządzaniu środowiskowym istotne korzyści dla firmy nie pojawią się dzięki samemu ‘wdrożeniu i certyfikowaniu’ ale  poprzez systematyczne prowadzenie działań dla środowiska i doskonalenie systemu. 

 

KORZYŚCI Z WDROŻENIA ISO 14001

  • Korzyści ekonomiczne dzięki systemowemu zarządzaniu aspektami środowiskowymi:
    • redukcja kosztow usuwania odpadów i opłat środowiskowych;
    • mniejsze zużycie mediów (woda, energia) i materiałów;
    • stabilizacja dla swojej działalności i podstawy dla rozwoju;
    • ograniczenie ryzyka wystąpienia sytuacji kryzysowej;
    • brak niespodziewanych dodatkowych kosztów, kar;
    • niższe stawki ubezpieczeniowe w związku ze zmniejszeniem ryzyka. 
  • Wzrost konkurencyjności
    • polepszenie wizerunku firmy w oczach klientów i społeczności lokalnej
    • uniknięcie barier w relacjach z wymagajacymi klientami np. w handlu międzynarodowym;
  • Korzyści formalno-prawne
    • spełnianie wymagań prawnych (brak ‘wpadek’, kar, kłopotów);
    • łatwiejsze uzyskiwanie pozwoleń i decyzji administracyjnych; 
    • ułatwienie dostępu do dotacji rządowych, unijnych; 
    • zmniejszenie liczby kontroli zewnętrznych.